ΠΕΥΚΟ (Β’ Μέρος: ΑΝΑΔΑΣΩΣΕΙΣ)

ΑΝΑΔΑΣΩΣΕΙΣ

Συνήθως μετά από κάθε φωτιά σε δασικές εκτάσεις εκπονείται κάποια μελέτη, βάσει της οποίας θα πραγματοποιηθεί η αναδάσωσή της. Σε εκτάσεις που βρίσκονται κοντά σε αστικές περιοχές πρωτοβουλία αναλαμβάνουν και διάφοροι περιβαλλοντικοί σύλλογοι.

Θεμιτό αυτό, καθώς, ό,τι καταστράφηκε, πρέπει να αποκατασταθεί, και ιδιαιτέρως όσον αφορά στα δάση, που αποτελούν πηγή οξυγόνου & ζωής για όλους μας.

Μια βασική απόφαση που πρέπει να λαμβάνεται πριν από κάθε αναδάσωση, είναι τι είδους δέντρα θα χρησιμοποιηθούν για την αναδάσωση. Συνήθως όμως θεωρείται δεδομένη η χρήση του πεύκου ως βασικού δέντρου, πάνω στο οποίο θα στηθεί η αναδάσωση, με κάποια μικρή ποικιλία και από άλλα είδη δέντρων. Ο τρόπος σκέψης πίσω από αυτή την απόφαση: ότι το δάσος που υπήρχε πριν την πυρκαγιά ήταν πευκοδάσος, άρα πρέπει να αντικατασταθεί από πεύκα πάλι. Είναι σωστή όμως αυτή η απόφαση;

Εάν ανατρέξουμε στους αρχαίους χρόνους, στον ελλαδικό χώρο το είδος του δέντρου από το οποίο απαρτίζονταν τα δάση – και στην Αττική – ήταν η δρυς / βελανιδιά. Από τη βελανιδιά(δρυ) έχει προκύψει και η λέξη δρυμός, η οποία χρησιμοποιείται στις μέρες μας για χαρακτηρισμούς δασών, ασχέτως αν είναι δάση απαρτιζόμενα από δρυς(βελανιδιές). Επειδή όμως το ξύλο της βελανιδιάς αποδείχτηκε πολύ καλής ποιότητας, ακολούθησε μεγάλη υλοτόμηση σε διαφόρους περιόδους, με αποτέλεσμα τα δάση βελανιδιάς σταδιακά να μειώνονται, ενώ τα δέντρα αντικαταστάθηκαν από πεύκα, τα οποία λανθασμένα θεωρείται ότι έχουν ταχύτερη ανάπτυξη. Αυτό το γεγονός, σε συνδυασμό με εκχερσώσεις που είχαν ως σκοπό τη δημιουργία γεωργικών καλλιεργειών(και σε νεότερες χρονικές περιόδους), επέφεραν την σχεδόν πλήρη εξαφάνιση των βελανιδιών από τη Στερεά Ελλάδα, την Πελοπόννησο και φυσικά και την Αττική.

Υπάρχει όμως σημαντική διαφορά μεταξύ βελανιδιάς και πεύκου; Και ποια είναι αυτή;

Οι διαφορές μεταξύ βελανιδιάς και πεύκου – γιατί πρόκειται για πολλές και όχι απλώς για μια- είναι αρκετές και δίνουν σαφώς συγκριτικά μεγαλύτερο πλεονέκτημα στη χρήση βελανιδιάς αντί πεύκου. Συγκεκριμένα:

1. Τα διάφορα είδη της βελανιδιάς καίγονται πολύ πιο αργά και δύσκολα πιάνουν φωτιά σε σχέση με το πεύκο(με εξαίρεση το πουρνάρι
2. Η βελανιδιά έχει πολύ πιο βαθιές ρίζες, αντλώντας νερό από το υπέδαφος σε μεγαλύτερα βάθη. Αυτό σε συνδυασμό με το γεγονός ότι είναι πλατύφυλλο και έχει μεγάλη διαπνοή(απελευθέρωση νερού από τα φύλλα προς το περιβάλλον), ευνοείται η επιστροφή του νερού στην ατμόσφαιρα , και έτσι αφενός επιτυγχάνεται η μείωση της θερμοκρασίας στις γύρω περιοχές και αφετέρου αυξάνονται οι βροχοπτώσεις.
3. Ευνοείται η δημιουργία βιοποικιλότητας στα δάση βελανδιάς(περισσότερα είδη χλωρίδας&πανίδας) , κάτι που δεν συμβαίνει στα αντίστοιχα με πεύκα, καθώς τα τελευταία δεν αφήνουν άλλα φυτά να φυτρώσουν στις περιοχές τους
4. Μετά από πυρκαγιές οι βελανιδιές έχουν τη δυνατότητα να ξαναφυτρώσουν από τη βάση του δέντρου, χάρη στο βαθύ ριζικό τους σύστημα και στον τρόπο ανάπτυξής τους. Αντίθετα σε πευκώνες είναι απαραίτητη η τεχνητή αναδάσωση.
5. Το μέλι που παράγεται από το πεύκο(χάρη στο έντομο Marchalina hellenica) αποτελεί σημαντική ποσότητα στη συνολική παραγωγή μελιού στην Ελλάδα(~60%) Παρόλα αυτά, το μέλι που θα μπορούσε να παραχθεί από βελανιδιά δεν θα υστερούσε σημαντικά σε ποσότητα, ενώ ποιοτικά θεωρείται σαφώς καλύτερο, με ισχυρότερες αντιοξειδωτικές ιδιότητες.
6. Κάποιες ποικιλίες βελανιδιάς έχουν πολύ ταχύτερη ανάπτυξη από το πεύκο.
7. Οι βελανιδιές έχουν την ιδιότητα να δεσμεύουν μεγαλύτερες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα από ό,τι τα πεύκα, αφού μπορούν να φιλτράρουν έτσι καλύτερα την ατμόσφαιρα, ειδικά στο λεκανοπέδιο της Αττικής που είναι απαραίτητο.

Από τα παραπάνω είναι ξεκάθαρο ότι η χρήση βελανιδιών αντί πεύκων κατά τις αναδασώσεις, και η σταδιακή αντικατάσταση των τελευταίων με βελανιδιές, θα ωφελήσει τόσο το περιβάλλον όσο και τους ανθρώπους σε όλη την Ελλάδα και φυσικά στην Αττική.

Η επιλογή των ποικιλιών βελανιδιάς ανά περιοχή&υψόμετρο θα πρέπει να γίνει προσεκτικά(η κάθε ποικιλία ευδοκιμεί σε διαφορετικές περιοχές του ελλαδικού χώρου, ακόμα και στα νησιά), με σαφή αποκλεισμό της χρήσης πουρναριού(είδος βελανιδιάς) το οποίο αποτελεί την εξαίρεση ως προς τα παραπάνω χαρακτηριστικά.

Ως βασικά δέντρα της κάθε αναδάσωσης θα πρέπει να επιλεγούν ποικιλίες βελανιδιάς που ευδοκιμούν στο συγκεκριμένο τόπο, συνδυαζόμενες όμως και με άλλα δέντρα και φυτά(σε μικρότερο ποσοστό τα τελευταία), έτσι ώστε να υπάρξει φυσική ισορροπία στην αναδασωθείσα περιοχή. Τέτοια δέντρα&φυτά που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν(ανάλογα πάντα με την περιοχή) είναι: δάφνη Απόλλωνος, χαρουπιά, κουτσουπιά, μυρτιά, ακακία, προύνους, πλάτανος, μουριά, πλατανομουριά, φλαμουριά, φτελιά, κουμαριά, σχίνο, πικροδάφνη, σοφόρα, κερλετέρια, κατάλπη, πασχαλιά, μελιά, αγγελική, λυγαριά, αγριελιά, κυπαρίσσι. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να αποφευχθεί η φύτευση εύφλεκτων δέντρων όπως πουρναριού ή πεύκου.

Μετά από κάποιο διάστημα που θα κριθεί επιτυχής η αναδάσωση στη συγκεκριμένη περιοχή (τουλάχιστον 5 χρόνια) καλό θα είναι να εμπλουτιστεί η πανίδα της αναδασωθείσας περιοχής με διάφορα ζώα που θα μπορούν να επιβιώσουν εκεί – όχι όμως επικίνδυνα για τον άνθρωπο (πχ φίδια).