ΜΥΚΗΤΕΣ ΚΩΝΟΦΟΡΩΝ – Η ΒΑΣΙΚΗ ΑΙΤΙΑ ΞΗΡΑΝΣΗΣ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΚΩΝΟΦΟΡΩΝ (Β’ Μέρος: Διάγνωση και Αντιμετώπιση)
Δείτε το μέρος Α’ΔΙΑΓΝΩΣΗ
Η διάγνωση της ασθένειας είναι πολύ δύσκολη, καθώς τα συμπτώματα της προσβολής μπορούν εύκολα να παρερμηνευθούν και να ταυτισθούν με συμπτώματα που οφείλονται σε άλλες αιτίες(παράγραφος «Συμπτώματα»).
Παράλληλα η πιθανότητα προσβολής των κωνοφόρων από περισσότερα του ενός είδη μυκήτων(παράγραφος «Γενικά») κάνει τη διάγνωση της ασθένειας ακόμα δυσχερέστερη, ειδικά στα αρχικά στάδια της προσβολής.
Ο μόνος τρόπος για να διαγνωσθεί η ασθένεια εγκαίρως στα αρχικά στάδια της προσβολής(οπότε και υπάρχει κάποια ελπίδα για αντιμετώπισή της) είναι ο κήπος να τελεί υπό τη συντήρηση&επίβλεψη έμπειρου γεωπόνου. Ο γεωπόνος, γνωρίζοντας το ιστορικό&την κατάσταση του κήπου, τον οποίο συντηρεί, έχει την ευθύνη με τα πρώτα σημάδια εμφάνισης της ασθένειας(παράγραφος «Συμπτώματα») να μεριμνήσει για τη λήψη μέτρων προς αντιμετώπισή της. Για καλύτερη και πληρέστερη εικόνα του σταδίου, στο οποίο βρίσκεται η προσβολή, καλό είναι να προηγηθεί της θεραπείας, μικροσκοπική ανάλυση με δείγματα από φυλλάρια και από τη ριζόσφαιρα δέντρων, για τα οποία υπάρχει υποψία προσβολής.
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
Η αντιμετώπιση της προσβολής κωνοφόρων από μύκητες είναι δυστυχώς πολύ δύσκολη, και σε κάποιες περιπτώσεις – ειδικά προχωρημένης προσβολής – αναποτελεσματική ή ακόμα και μη πραγματοποιήσιμη.
Η δυσκολία της αντιμετώπισης οφείλεται στον τρόπο που εγκαθίστανται και εξαπλώνονται οι μύκητες στα κωνοφόρα. Όπως προαναφέρθηκε(παράγραφος «ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΗΣ ΑΣΘΕΝΕΙΑΣ»), οι μύκητες προσβάλλουν και προχωρούν εντός των ηθμαγγειωδών δεσμίδων των δέντρων, φράσσοντας και νεκρώνοντας ουσιαστικά «τις φλέβες» του δέντρου, εμποδίζοντας την κίνηση νερού και θρεπτικών συστατικών εντός του δέντρου. Έτσι λοιπόν, η δράση οποιουδήποτε φυτοπροστατευτικού προϊόντος, ακόμα και διασυστηματικού (εκείνου δηλαδή που κινείται εντός και μέσω των κυττάρων των διαφόρων τμημάτων των δέντρων) εμποδίζεται από το φράξιμο που έχει προέλθει από τους μύκητες. Εάν μάλιστα υπάρχουν νεκρωμένα τμήματα του δέντρου εσωτερικά, είναι αδύνατη η μετακίνηση του φαρμάκου μεταξύ ζωντανών κυττάρων που ανάμεσά τους παρεμβάλλεται νεκρωμένος φυτικός ιστός, ευνοώντας έτσι τον περαιτέρω πολλαπλασιασμό και εξάπλωση του μύκητα.
Καλύτερη από τη θεραπεία κρίνεται η πρόληψη, κάτι που άλλωστε ισχύει και με κάθε είδους ασθένεια σε ζωντανούς οργανισμούς.
Πρόληψη: Το ιδανικό είναι η πλήρης αποφυγή ύπαρξης της ασθένειας. Σε μια περιοχή όμως, όπου η ασθένεια ήδη υπάρχει(προσβεβλημένα δέντρα σε γειτονικούς κήπους κλπ), με παράλληλη αδυναμία ελέγχου και παραλαβής 100% υγιούς πολλαπλασιαστικού υλικού & δέντρων, απαλλαγμένων από ασθένεια, κάτι τέτοιο είναι μάλλον πρακτικά αδύνατον. (Θεωρητικά θα μπορούσε σε κάποια περιοχή όπου δεν υπάρχει η ασθένεια, να εγκατασταθούν υγιή δέντρα, οπότε να μην μας απασχολήσει καθόλου η αντιμετώπισή της).
Έτσι η αμέσως πιο πρακτικά εφαρμόσιμη ενέργεια είναι η επιλογή ειδών κωνοφόρων, τα οποία μπορούν να συνυπάρξουν με τους παραπάνω μύκητες(παράγραφος «Γενικά»), χωρίς να προσβληθούν – τουλάχιστον στην πλειοψηφία τους – όπως πχ τα ενδημικά&ανθεκτικά είδη του πεύκου, του κυπαρισσιού κλπ. Ακόμα όμως και τα ανθεκτικά είδη κωνοφόρων, κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες(οφειλόμενες κυρίως σε επεμβάσεις του ανθρώπινου παράγοντα) μπορούν να καταστούν ευάλωτα στους μύκητες, να προσβληθούν και να καταστραφούν ολοκληρωτικά.
Προληπτικά μέτρα επίσης μπορούν να ληφθούν, είτε εγκατασταθούν ενδημικά&ανθεκτικά είδη κωνοφόρων, είτε εισαγόμενα&μη ανθεκτικά. Ενδεικτικά αναφέρονται τεχνικές πριν&κατά τη φύτευση των δέντρων, όπως επιλογή προς φύτευση υγιών δέντρων πλήρως απαλλαγμένων από ασθένειες, αποφυγή φύτευσης των δέντρων σε κοντινές μεταξύ τους αποστάσεις ή σε εδάφη με κλίση από το ένα δέντρο στο άλλο, επιλογή σημείων του κήπου, όπου υπάρχει καλή στράγγιση του νερού στο έδαφος, αποφυγή φύτευσης κοντά σε σημεία, όπου υπάρχουν ή υπήρχαν(και ξεράθηκαν) προσβεβλημένα δέντρα από την ίδια ασθένεια(κωνοφόρα ή καρποφόρα), η χρήση βιολογικών ή χημικών φυτοπροστατευτικών προϊόντων για απολύμανση του εδάφους από πιθανή παρουσία μυκήτων , καθώς και άλλες τεχνικές για αποφυγή αυξημένης υγρασίας, υψηλών θερμοκρασιών και συνδυασμού τους. Κάποιες από τις παραπάνω τεχνικές πρέπει να εφαρμόζονται ανά τακτά χρονικά διαστήματα, ώστε να διατηρούνται οι κατάλληλες συνθήκες για αποφυγή ανάπτυξης της ασθένειας και προσβολής των δέντρων.
Θεραπεία: Σε περίπτωση που υπάρξει προσβολή – είτε ενδημικών, είτε εισαγόμενων ειδών κωνοφόρων – η αντιμετώπιση είναι η ίδια, και, για να καταστεί 100% αποτελεσματική, πρέπει να ξεκινήσει από τα πρώτα στάδια της προσβολής. Σε περίπτωση που η προσβολή είναι πολύ προχωρημένη, οποιαδήποτε προσπάθεια για αντιμετώπιση θα αποβεί μάλλον άκαρπη, ενώ σε μετρίως προχωρημένη προσβολή η θεραπεία θα έχει ως αποτέλεσμα απλώς την παράταση ζωής των δέντρων(η οποία αυξάνεται όσο λιγότερο προχωρημένη είναι η προσβολή). Εδώ κρίνεται απαραίτητη η χρήση διασυστηματικών χημικών φυτοπροστατευτικών προϊόντων, ιδιαίτερα από τις αρχές άνοιξης μέχρι τις αρχές-τέλος φθινοπώρου(κάτι που εξαρτάται από τις καιρικές συνθήκες που θα επικρατήσουν), περίοδο, κατά την οποία ευνοείται η ανάπτυξη&εξάπλωση του μύκητα, αλλά και περίοδο, κατά την οποία κινούνται οι χυμοί εντός των δέντρων, οπότε η χρήση των φυτοφαρμάκων γίνεται πιο αποτελεσματική. Παράλληλα, για το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα, πρέπει να εφαρμοστούν τεχνικές που χρησιμοποιούνται στην πρόληψη της ασθένειας, και επιπροσθέτως να γίνεται κοπή&απομάκρυνση προσβεβλημένων δέντρων ή τμημάτων τους.
Όλα τα παραπάνω (προληπτικές&θεραπευτικές μέθοδοι αντιμετώπισης της ασθένειας), για να καταστούν αποτελεσματικά και, για να υπάρξει το επιθυμητό αποτέλεσμα, προϋποθέτουν άριστες γνώσεις Εδαφολογίας, Φυτοπαθολογίας, Γεωργικής Φαρμακολογίας και Μορφολογίας&Φυσιολογίας Δέντρων, καθώς ο τρόπος εφαρμογή των τεχνικών που προαναφέρθηκαν ποικίλλουν και διαφέρουν ανάλογα με την περίπτωση του κήπου, της περιοχής , των δέντρων και της προσβολής.
Σε αυτό το σημείο πρέπει να σημειωθεί ότι παρατηρείται κατά καιρούς αλόγιστη χρήση χημικών φυτοπροστατευτικών προϊόντων για θεραπεία κωνοφόρων από μη επαγγελματίες, όπως πχ ψεκασμός των δέντρων εντός κατοικημένων περιοχών με σκευάσματα, στις συσκευασίες των οποίων αναγραφόταν, στην αρχή της κυκλοφορίας τους, ότι ήταν ύποπτα καρκινογενέσεως. Στην πορεία, και, αφού θεωρήθηκε ότι οι επαγγελματίες έχουν ενημερωθεί, δεν ήταν υποχρεωτική η αναγραφή από τις εταιρείες παραγωγής τους. Η χρήση τέτοιων προϊόντων πρέπει να γίνεται μόνο από επαγγελματίες, τόσο για την αποτελεσματικότητά τους, όσο και για την αποφυγή ρύπανσης περιβάλλοντος αλλά και της επιβάρυνσης της δημόσιας υγείας. Η συνταγογράφησή τους μάλιστα γίνεται πλέον υποχρεωτικά, με απόφαση του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, μόνο από Γεωπόνους.